Η απαγωγή του Γερμανού Ρίχτερ στον Κοκκινοπηλό το 1911 και οι συνέπειες για την Επαρχία Ελασσόνας
Στις 21 Μαΐου 1911, και ενώ η περιοχή της Ελασσόνας βρίσκεται ακόμη υπό οθωμανική κατοχή, έφτασε στην περιοχή του Ολύμπου και συγκεκριμένα στο χωριό Κοκκινοπηλός, μέσω Θεσσαλονίκης και Κατερίνης, ο Γερμανός φυσιοδίφης και αλπινιστής Έντουαρντ Ρίχτερ.
Φιλοξενήθηκε στο σπίτι του Κοκκινοπλίτη εμπόρου Γιάννη Μαρωνίδη, που ήταν πρόεδρος της μυστικής οργάνωσης του Κοκκινοπηλού "Επιτροπή Μακεδονικού Αγώνα". Ο Ρίχτερ, ενώ επέστρεφε από μια αποτυχημένη προσπάθεια ανάβασης στην κορυφή "Φλάμπουρο" του Ολύμπου, απήχθη από ληστές. Η ομηρία του Γερμανού επιστήμονα κράτησε τρεις μήνες, μιας και οι ληστές ζητούσαν από την οθωμανική αυτοκρατορία ως λύτρα σε χρυσές λίρες ένα υπέρογκο ποσό. Στο διάστημα αυτό αναπτύχθηκε έντονη διπλωματία μεταξύ Οθωμανικής αυτοκρατορίας, της Ελλάδας και της Γερμανίας. Τελικά στις 11 Αυγούστου 1911 αφέθηκε ελεύθερος, αφού καταβλήθηκαν λύτρα στους απαγωγείς.
Υπάρχει η άποψη ότι η απαγωγή του Ρίχτερ έγινε για εθνικούς λόγους και σε απόλυτη συνεννόηση με τις ελληνικές αρχές, την συγκατάθεση του Μαρωνίδη που τον φιλοξενούσε και σε γνώσει του μητροπολίτη Ελασσόνας Νεοφύτου. Πιθανόν οι ελληνικές αρχές ήθελαν να δημιουργηθεί ένα διπλωματικό επεισόδιο μεταξύ Γερμανίας και οθωμανικής αυτοκρατορίας, που θα εξέθετε τις οθωμανικές αρχές στην Ευρώπη, κάτι που έγινε, ενώ ταυτόχρονα θα έδινε την δυνατότητα στην Ελλάδα να επέμβει και να παίξει διαμεσολαβητικό ρόλο, κερδίζοντας έτσι την εύνοια της Γερμανίας. Γι΄ αυτό και η απαγωγή ανατέθηκε σε κοινούς ληστές της περιοχής του Ολύμπου, με τους οποίους μόνο οι ελληνικές αρχές μπορούσαν να έρθουν σε επαφή και να πετύχουν την απελευθέρωση του Ρίχτερ.
Εκείνοι όμως που υπέστησαν τα πάνδεινα εξαιτίας της απαγωγής, ήταν οι κάτοικοι των χωριών Κοκκινοπηλού, Σέλους ( σημ. Πύθιο) και Δούχλιτσας (σημ. Δολίχη), πάνω στους οποίους τα τουρκικά αποσπάσματα ξέσπασαν την οργή τους, σε μια προσπάθεια να αποσπάσουν πληροφορίες από ανθρώπους που δεν γνώριζαν τίποτα. Εκείνες τις δύσκολες στιγμές ο Μητροπολίτης Ελασσόνας Νεόφυτος προσπάθησε να προστατεύσει τους απλούς χωρικούς. Έστειλε δύο επιστολές προς το Οικουμενικό Πατριαρχείο εκθέτοντας την κατάσταση και ζητώντας του να μεσολαβήσει προς τις οθωμανικές αρχές και να σταματήσουν οι ξυλοδαρμοί και οι διώξεις από τα τουρκικά αποσπάσματα.
Σύμφωνα με την πρώτη επιστολή στην περιοχή είχε επικρατήσει για λίγο χρονικό διάστημα μια ηρεμία, καθώς οι ληστές είχαν φύγει από την περιοχή όπως και τα τουρκικά αποσπάσματα. Όμως με την απαγωγή του Ρίχτερ η κατάσταση έγινε χειρότερη από πριν και ο μητροπολίτης ζητά άμεσα την εύρεση του Γερμανού καθηγητή για να σωθούν οι κάτοικοι. Εκβιάζονται οι χωρικοί δια ξυλοκοπημάτων και απειλών, ίνα υπογράψωσιν έγγραφα υποσχετικά ότι εντός ορισμένης προθεσμίας θα παραδώσωσι τον αιχμάλωτον και οι υπό το κράτος της βίας υπογράφοντες ευρίσκονται εν απορία τίνι τρόπω θα δυνηθώσι να εκτελέσωσι την βία αποσπασθείσαν υπόσχεσιν και τι μέλλει να επακολουθήση μετά την λήξιν της τασσομένης προθεσμίας. Οι περισσότεροι κατέβαιναν στην μητρόπολη Ελασσόνας και ζητούσαν βοήθεια. Ο μητροπολίτης Νεόφυτος δηλώνει ότι δεν ξέρει πως να τους προστατεύσει, μιας και ο Καϊμακάμης Ελασσόνας βρισκόταν κοντά στα αποσπάσματα που έψαχναν τους ληστές και συνεπώς δεν μπορούσε να διαμαρτυρηθεί για την όλη κατάσταση. Οι επίτροποι που είχαν μείνει στην θέση του Καϊμακάμη, ή δεν του απαντούσαν καθόλου ή του έλεγαν ότι η οθωμανική κυβέρνηση θα κάνει ότι θεωρεί σωστό προκειμένου να λήξει η απαγωγή του Ρίχτερ.
Ο μητροπολίτης αναφέρει και ένα συγκεκριμένο περιστατικό που συνέβη εκείνες τις δύσκολες μέρες, Κοντά στην Μονή της Αγίας Τριάδας Σπαρμού, μέσα σε μια σπηλιά, είχε βρεθεί νεκρός κάποιος ληστής. Αμέσως ο διοικητής της χωροφυλακής Ελασσόνας περικύκλωσε την Μονή με 50-60 άντρες, συνέλαβε τον Ηγούμενο και απαιτούσε από αυτόν να του υποδείξει τους ληστές και το κρησφύγετό τους. Όπως δηλώνει στην επιστολή του ο μητροπολίτης, η κατάσταση αυτή δημιουργεί μέγιστους κινδύνους για την λειτουργία της Μονής και την διαχείριση της περιουσίας της, καθώς δεν υπάρχουν φύλακες και βοσκοί, ενώ οι επίσημες τουρκικές αρχές δεν δίνουν σημασία στις διαμαρτυρίες του.
Στην δεύτερη επιστολή του συνεχίζει να περιγράφει με περιστατικά την δύσκολη κατάσταση των χωριών, οι κάτοικοι των οποίων ξυλοκοπούνται συνεχώς για να βρουν τον αιχμάλωτο καθηγητή. Αναφέρει χαρακτηριστικά: ΄΄ Οι μουχτάρηδες, αζάδες και πολλοί των προκρίτων Κοκκινοπλού, Σέλλους, Δουχλίστης ανηλεώς πολλάκις εξυλοκοπήθησαν. Τω Σαββάτω 28η Μαΐου εξυλοκοπήθη περιευρίσθη υπό χωροφυλάκων και στρατιωτών ο γέρων ιερεύς του χωρίου Σέλλους Αθανάσιος.΄΄ Ο διοικητής της επαρχίας Λιβαδίου, στην δικαιοδοσία του οποίου υπάγονται τα χωριά, συνέλαβε και φυλάκισε στο σχολείο πενήντα γυναίκες του Κοκκινοπηλού, τις οποίες και απειλούσε με φρικτές βρισιές (Αι αίθουσαι των Σχολείων Κοκκινοπλού και Σέλλους μετεβλήθησαν εις φυλακάς γυναικών και τόπους ξυλοκοπημάτων των ανδρών). Οι χωρικοί μην αντέχοντας την κακομεταχείριση του διοικητή χωροφυλακής, που ζητά εκτός από την απελευθέρωση του αιχμαλώτου να του παραδώσουν και κρυμμένα όπλα, εγκαταλείπουν τις εστίες τους και καταφεύγουν στην πόλη της Ελασσόνας. Την ίδια στιγμή ο ηγούμενος της Μονής Σπαρμού και ο μοναχός Κύριλλος είχαν φυλακιστεί στην Ελασσόνα και περίμεναν να οδηγηθούν σε δίκη.
Μετά από συνεχή διαβήματα διαμαρτυρίας του μητροπολίτη Νεόφυτου προς τον Νομάρχη Βιτωλίων ( σημ Μομαστήρι των Σκοπίων), ο Καϊμακάμης Ελασσόνας απάντησε ότι διέταξε την απελευθέρωση των γυναικών και τον διοικητή χωροφυλακής Λιβαδίου να μην ζητά από τους κατοίκους να του παραδώσουν όπλα και περιορισθή εις την απαίτησιν ανευρέσεως του αιχμαλώτου ον απαιτεί η Κυβέρνησις πάση θυσία μη σκοπούσα να οπισθοχωρήση προ ουδενός διαβήματος μέχρι της εξευρέσεως και της απελευθερώσεως αυτού ..
Τα συνεχή διαβήματα του Νεόφυτου είχαν ως αποτέλεσμα να παραπεμφθούν σε δίκη οι τούρκοι χωροφύλακες Χασάν και Οσμάν που είχαν ξυλοκοπήσει την ιερέα του χωριού Σέλλους Αθανάσιο. Όσο αναφορά την μονή Σπαρμού, σημειώνει ότι είχε σταλεί κατάλληλο άτομο- λαϊκός και όχι κληρικός- για να αναλάβει την λειτουργία της Μονής, ενώ εκεί παρέμενε ο διοικητής χωροφυλακής Ελασσόνας με τους άντρες του, έχοντας κάνει την Μονή το κέντρο των εξορμήσεων τους.
Τέλος αναφέρει ότι θα πάει ο ίδιος στην πόλη Μοναστήρι ( Βίτωλα) και θα εκθέσει την όλη κατάσταση στον εκεί Νομάρχη. Καθ΄ όλη την διάρκεια της απουσίας του θα τον αντικαθιστούσε ο Ηγούμενος της Μονής Ολυμπιωτίσσης Άνθιμος, ο οποίος θα προσπαθούσε να του δώσει κάθε χρήσιμη πληροφορία.
Οι επιστολές του μητροπολίτη Νεόφυτου, συμπερασματικά, είναι εξαιρετικά διαφωτιστικές για την κατάσταση που επικράτησε στην περιοχή του Ολύμπου την περίοδο της απαγωγής του καθηγητή Ρίχτερ. Μια απαγωγή που είχε ευρωπαϊκό αντίκτυπο, ανάπτυξη σκληρής διπλωματίας, που η Ελλάδα ωφελήθηκε στον διπλωματικό τομέα, αλλά με κόστος την σκληρή και απάνθρωπη μεταχείριση των κατοίκων των παραπάνω χωριών.
Πηγές: 1. Γιάννης Αδάμου: "Η υπόθεση Ρίχτερ" Ελασσόνα 1972
2. Αρχεία Μητροπόλεως Ελασσόνας, Λυτά έγγραφα
3. Βασίλης Πλάτανος: "Σελίδες από την ιστορία της Ελασσόνας και της περιοχής της" 1811-1912. Θεσσαλονίκη 2019
Του Νίκου Τάχατου
